Phê phán hai quan điểm phổ biến:

• Quan điểm tiến hóa tự nhiên cho rằng Trung Quốc sẽ cải thiện bảo vệ IPR khi nền kinh tế phát triển và các công ty nội địa có nhu cầu bảo vệ tài sản trí tuệ.
• - Quan điểm thượng tôn pháp luật cho rằng cần gây áp lực quốc tế để buộc Trung Quốc tuân thủ luật pháp toàn cầu.
• → Cả hai đều bỏ qua vai trò trung tâm của Đảng Cộng sản Trung Quốc trong việc kiểm soát luật pháp và kinh tế.

Thể chế Đảng–Nhà nước:

• Đảng Cộng sản là nhà nước, kiểm soát toàn bộ hệ thống chính trị, tư pháp và kinh tế.
• - Không có tư pháp độc lập, luật pháp được sử dụng như công cụ cai trị.
• - Chính sách công nghiệp như “Made in China 2025” và “Vành đai và Con đường” được triển khai để chiếm lĩnh công nghệ toàn cầu.

Chiến lược vi phạm IPR:

• Nhà nước tài trợ và thực hiện gián điệp công nghiệp, chuyển giao công nghệ cưỡng ép, mua lại công nghệ qua công ty vỏ bọc.
• - Các công ty nhà nước như CRRC, Huawei, China Mobile được bảo hộ nội địa và mở rộng ra quốc tế.
• - Các vụ việc như DuPont, Boeing cho thấy nhà nước can thiệp trực tiếp để chiếm đoạt công nghệ.

Mâu thuẫn thể chế:

• Việc cải thiện bảo vệ IPR đòi hỏi tư pháp độc lập, nhưng điều này đe dọa chế độ độc đảng.
• - Các cải cách gần đây như tòa án IPR, sửa đổi luật bằng sáng chế chỉ mang tính hình thức.
• - Đảng vẫn giữ quyền quyết định tối cao về việc thay đổi hay không thay đổi luật.

Tác động quốc tế:

• Trung Quốc hưởng lợi từ luật pháp quốc tế nhưng không áp dụng tương xứng trong nước.
• - Các nước dân chủ gặp khó khăn trong việc đối phó vì sợ bị trả đũa thương mại.
• - Sự bất đối xứng này tạo ra thế “tiến thoái lưỡng nan” trong đàm phán quốc tế.

Đề xuất chính sách:

• Áp dụng nguyên tắc minh bạch, liêm chính và đối ứng trong quan hệ quốc tế.
• - Sử dụng luật pháp trong nước để xử lý vi phạm từ Trung Quốc.
• - Khuyến khích cộng đồng quốc tế hợp tác để tạo áp lực tập thể thay vì đơn lẻ.

Kết luận:

Trung Quốc là trường hợp đặc biệt trong lịch sử IPR vì quy mô kinh tế lớn và thể chế độc đảng. Việc cải thiện bảo vệ IPR không thể chỉ dựa vào áp lực bên ngoài hay kỳ vọng tiến hóa tự nhiên, mà cần có thay đổi thể chế nội tại. Bài viết kêu gọi nghiên cứu mới về “thay đổi thể chế đảo chiều” và cảnh báo nguy cơ chiến tranh kinh tế nếu không có cải cách thực chất.