Tổng quan về khai phá dữ liệu:

• Là quá trình dùng thuật toán để phân tích cơ sở dữ liệu nhằm tìm ra mẫu, xu hướng, hoặc mối quan hệ tiềm ẩn.
• - Ứng dụng rộng rãi trong y tế, giáo dục, thương mại, khí tượng, v.v.
• - Tại Malaysia, chính phủ đã thúc đẩy khai phá dữ liệu qua mạng lưới Big Data Innovation từ năm 2015.

Vấn đề bản quyền:

• Quá trình khai phá thường sao chép dữ liệu từ nhiều nguồn → có thể vi phạm quyền tái tạo của chủ sở hữu cơ sở dữ liệu.
• - Luật Bản quyền Malaysia không có khái niệm “database right” như EU, nhưng bảo vệ cơ sở dữ liệu dưới dạng “tác phẩm biên soạn” hoặc “tác phẩm phái sinh”.
• - Hai tiêu chí bảo hộ: (1) đủ công sức để tạo ra tính nguyên gốc, hoặc (2) có sự sáng tạo trí tuệ trong việc chọn lọc và sắp xếp dữ liệu.

Xác định hành vi vi phạm:

• Nếu khai phá sao chép toàn bộ hoặc phần lớn cơ sở dữ liệu → có thể bị xem là xâm phạm quyền tái tạo.
• - Dù đầu ra là báo cáo, biểu đồ, thống kê không giống dữ liệu gốc, nhưng việc sao chép vẫn có thể bị coi là chiếm dụng công sức của người tạo cơ sở dữ liệu.

Ngoại lệ pháp lý:

• Fair dealing: Sau sửa đổi năm 2012, cho phép sử dụng hợp lý cho mục đích nghiên cứu, kể cả thương mại, nếu đáp ứng 4 tiêu chí: mục đích sử dụng, tính chất tác phẩm, mức độ sao chép, ảnh hưởng đến thị trường.
• - Sao chép tạm thời: Chỉ áp dụng cho bản sao ngắn hạn, tự động xóa, phục vụ việc xem hoặc nghe — không phù hợp với khai phá dữ liệu vốn lưu trữ lâu dài.

Đề xuất sửa đổi luật:

• Phân loại khai phá dữ liệu thành hai nhóm: (1) phục vụ lợi ích công cộng (phi thương mại) → được miễn trừ; (2) phục vụ lợi ích thương mại → cần xin phép chủ sở hữu.
• - Gợi ý học hỏi từ các nước: UK cho phép khai phá phi thương mại; Nhật cho phép trừ khi cơ sở dữ liệu được tạo ra để khai phá; Hàn Quốc bảo vệ mạnh mẽ quyền của nhà sản xuất cơ sở dữ liệu.

7. Kết luận:

• Khai phá dữ liệu là con dao hai lưỡi: vừa mang lại lợi ích xã hội, vừa tiềm ẩn rủi ro xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
• - Luật bản quyền cần điều chỉnh để vừa khuyến khích sáng tạo, vừa bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan.