Bối cảnh:

  + Glaucoma là nguyên nhân hàng đầu gây mù không hồi phục.

  + Tỷ lệ nhận thức thấp ở nhiều quốc gia, đặc biệt ở các nước đang phát triển.

  + Nigeria có tỷ lệ glaucoma cao, nhiều bệnh nhân đến viện muộn.

  + Yếu tố nguy cơ gồm: không thay đổi được (tuổi, di truyền, độ dày giác mạc, cận nặng, chủng tộc, giới) và có thể thay đổi (tăng nhãn áp, chấn thương mắt, dùng steroid, bệnh mắt khác, hành vi tìm kiếm chăm sóc kém).

• Phương pháp:
•   + Chọn mẫu có chủ đích, đa dạng về nghề, giới, học vấn, nơi ở.
•   + Phỏng vấn bán cấu trúc, phân tích theo khung IPA (Interpretative Phenomenological Analysis).
•   + Chủ đề chính: hành vi tìm kiếm chăm sóc, nhận thức & quan niệm về glaucoma, hành vi nguy cơ, yếu tố môi trường.
• Kết quả chính:
•   + 21/28 người từng nghe về glaucoma, nhưng chỉ 7 người có hiểu biết cơ bản.
•   + Nhận thức cao hơn ở người học vấn cao, sống thành thị, làm công chức.
•   + Hành vi tìm kiếm chăm sóc: nhiều người tự điều trị, dùng thuốc không kê đơn, chữa dân gian (nước dừa, sữa mẹ, nhựa cây…), chỉ đến viện khi nặng.
•   + Rào cản: chi phí, khoảng cách, đường xấu, thiếu dịch vụ ở nông thôn, ô nhiễm bụi/khói, đốt rẫy, nấu bằng củi.
•   + Quan niệm: glaucoma nguy hiểm, gây mù, khó chữa; một số tin phải có triệu chứng mới cần khám.
•   + Niềm tin sai lệch và thiếu thông tin dẫn đến đến viện muộn.
• Diễn giải:
•   + Nhận thức thấp → hành vi nguy cơ cao.
•   + Cần can thiệp 3 cấp:
•      Sơ cấp*: giáo dục sức khỏe, thay đổi hành vi, quản lý yếu tố nguy cơ.
•      Thứ cấp*: phát hiện sớm, điều trị kịp thời, xây dựng lòng tin với bác sĩ.
•      Tam cấp*: phục hồi chức năng thị giác thấp, hỗ trợ sinh hoạt hàng ngày.
•   + Nên tổ chức truyền thông, hội thảo, mở rộng dịch vụ khám sàng lọc glaucoma, hỗ trợ chi phí, hợp tác với thầy thuốc dân gian để chuyển tuyến.
• Khuyến nghị:
•   + Tăng cường truyền thông và giáo dục cộng đồng về glaucoma.
•   + Mở rộng dịch vụ chăm sóc mắt, đặc biệt ở nông thôn.
•   + Hỗ trợ tài chính điều trị, trang bị thiết bị chẩn đoán.
•   + Huy động khu vực tư nhân và y học cổ truyền vào mạng lưới phát hiện sớm.