Bối cảnh:

  + Miễn dịch bẩm sinh nhận diện PAMP qua PRRs (TLR, CLR…); miễn dịch thích ứng tạo đáp ứng đặc hiệu và trí nhớ miễn dịch.

  + Liposome là hệ mang kháng nguyên và chất bổ trợ, có thể điều chỉnh để hướng đáp ứng TH1/TH2/TH17.

• Các yếu tố thiết kế liposome:
•   + Kích thước: ảnh hưởng phân cực đáp ứng (TH1 vs TH2), khả năng tạo depot tại chỗ tiêm.
•   + Số lớp màng (lamellarity): SUV thường kích thích đáp ứng mạnh hơn MLV.
•   + Điện tích bề mặt: liposome cationic (ví dụ DDA) tăng tương tác với tế bào miễn dịch, hấp phụ kháng nguyên anion.
•   + Độ lỏng màng: phụ thuộc Tm lipid và cholesterol; ảnh hưởng giữ/giải phóng kháng nguyên.
•   + Lipid bổ trợ: DDA, DC-Chol, DOTAP, TDB… có thể tăng cường đáp ứng miễn dịch.
• - Tương tác với tế bào miễn dịch:
•   + Liposome có thể nhắm đích đại thực bào, DC qua gắn mannose, hoặc mang chất kích thích TLR/CLR.
•   + Cơ chế nhập bào (pinocytosis, phagocytosis), trình diện kháng nguyên MHC I/II, kích hoạt CD4+, CD8+.
• - Ứng dụng:
•   + Virus: HBV (DC-Chol, DOTMA), cúm (DOTAP, DMTAP, CCS), RSV (DDA).
•   + Vi khuẩn: melioidosis (DOTAP + CpG), Neisseria meningitidis (mannosylated liposome), E. coli (DOPE/DOTAP).
•   + Nấm: Candida albicans (liposome chứa mannan, ribosome, Hsp90, protein vách tế bào).
•   + Ký sinh trùng: sốt rét (liposome chứa desferrioxamine B, RTS,S/AS01B), leishmaniasis (SLA trong liposome cationic), amip (liposome + TLR4/7/8 agonist).
•   + Lao: nhiều nghiên cứu với DDA hoặc DDA:TDB mang Ag85B-ESAT-6 hoặc lipid mycobacteria; tối ưu kích thước, điện tích, thành phần màng; so sánh với BCG; thử nghiệm trên mô hình chuột, chuột lang, khỉ.
• - Kết luận:
•   + Liposome, đặc biệt loại cationic như DDA, là nền tảng hứa hẹn cho vắc-xin tiểu đơn vị.
•   + Cần tối ưu hóa thông số vật lý – hóa học, lựa chọn chất bổ trợ, và đường dùng để đạt đáp ứng miễn dịch mong muốn.
•   + Ứng dụng rộng rãi cho nhiều tác nhân gây bệnh, từ virus, vi khuẩn, nấm đến ký sinh trùng.