Khái niệm:

• Patent box (hoặc innovation box): chế độ thuế ưu đãi cho thu nhập từ khai thác thương mại bằng sáng chế và quyền sở hữu công nghiệp.
• - Khác với ưu đãi R&D ở giai đoạn đầu, patent box áp dụng ở giai đoạn sau – khi công nghệ đã tạo ra thu nhập.

Lý do áp dụng:

• Thu hút đầu tư công nghệ cao.
• - Tăng tính cạnh tranh quốc gia.
• - Giảm thuế hiệu quả cho doanh nghiệp có tài sản trí tuệ.

Tình hình áp dụng toàn cầu:

• Ireland (1973), Pháp (2000), Hungary (2003), Bỉ & Hà Lan (2007), Tây Ban Nha, Luxembourg, Trung Quốc (2008), Malta (2010), Liechtenstein (2011), Anh (2013), Bồ Đào Nha, Ý, Thổ Nhĩ Kỳ (2014).

Mô hình Thổ Nhĩ Kỳ:

• Luật số 6518 (2014) bổ sung điều 5/B vào Luật thuế doanh nghiệp.
• - Miễn thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế GTGT cho thu nhập từ sáng chế có bằng sáng chế hoặc chứng nhận mô hình hữu ích.
• - Điều kiện: sáng chế phải được phát triển tại Thổ Nhĩ Kỳ, có bằng bảo hộ hợp lệ, chưa hết thời hạn bảo hộ.
• - Miễn thuế tối đa 50% giá trị định giá, tổng cộng không vượt quá 100% giá trị định giá.

So sánh với EU:

▪ Ireland:

  - Áp dụng từ 1973, nay chuyển sang “Knowledge Development Box” (KDB).

  - Thuế suất ưu đãi dự kiến 6.25%.

  - Phải tuân thủ “modified nexus approach” của OECD.

▪ Anh:

  - Áp dụng từ 2013, thuế suất ưu đãi 10%.

  - Bao gồm cả bằng sáng chế từ EPO và UKIPO, quyền bảo vệ dữ liệu, giống cây trồng.

  - Tính toán lợi nhuận IP theo ba bước: xác định thu nhập IP, loại bỏ lợi nhuận thông thường, loại bỏ lợi nhuận từ tài sản vô hình khác.

▪ Hà Lan:

  - Đổi tên thành “innovation box” từ 2010.

  - Thuế suất ưu đãi 5%.

  - Áp dụng cho cả IP không có bằng sáng chế nếu có chứng nhận R&D (WBSO).

  - Cho phép áp dụng riêng từng IP.

▪ Bỉ:

  - Áp dụng từ 2007 dưới dạng khấu trừ thu nhập bằng sáng chế (PID).

  - Giảm 80% thu nhập từ bằng sáng chế → thuế suất hiệu quả ~6.8%.

  - Không áp dụng cho nhãn hiệu, thiết kế, bí quyết.

▪ Luxembourg:

  - Áp dụng từ 2007, giảm 80% thu nhập từ IP → thuế suất hiệu quả ~5.76%.

  - Bao gồm bằng sáng chế, nhãn hiệu, thiết kế, tên miền, phần mềm.

  - Miễn thuế tài sản ròng cho IP.

▪ Pháp:

  - Áp dụng từ 2000, thuế suất ưu đãi 15% (so với 33.33% thông thường).

  - Áp dụng cho bằng sáng chế, quy trình sản xuất, giống cây trồng.

  - IP mua lại phải giữ ít nhất 2 năm mới được hưởng ưu đãi.

Vấn đề chính sách:

• Cạnh tranh thuế không lành mạnh (“race to the bottom”) làm giảm thu ngân sách.
• - OECD yêu cầu tuân thủ “modified nexus approach” để đảm bảo hoạt động thực chất.
• - Thổ Nhĩ Kỳ có thể bị chỉ trích nếu không điều chỉnh theo chuẩn quốc tế.

Kết luận:

• Patent box là công cụ thuế mạnh để thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
• - Tuy nhiên, cần thiết kế cẩn trọng để tránh thất thu thuế và đảm bảo hiệu quả thực chất.
• - Thổ Nhĩ Kỳ cần cải thiện nguồn nhân lực, hệ thống pháp lý và mở rộng phạm vi IP để tăng tính cạnh tranh.